Εμμανουήλ Κριαράς

«Ο έρωτας, ο θάνατος και ο χρόνος

• «Να ονειρευόμαστε, αλλά ρεαλιστικά,  έχοντας μια προοπτική,  ένα σχέδιο.  Γιατί έχουμε αρκετούς οι οποίοι και ξύπνιοι ονειρεύονται. Πολλά, λοιπόν, κανείς ονειρεύεται αλλά δεν τα πετυχαίνει. Η ζωή είναι σκληρή».

• «Ο χρόνος εξωραΐζει,  διότι μας γυρίζει πίσω στα αμέριμνα χρόνια της νεότητας.  Λέμε συνήθως: “Ήταν παράδεισος τότε”. Μας φαίνεται έτσι, γιατί ήμασταν πιο νέοι “τότε”.

• «Πολλές φορές ο άνθρωπος αυτά που ζει τα ανέχεται δύσκολα.  Και γι’  αυτό λέει:  “Παλιότερα ήμασταν ευτυχισμένοι”. Για να έχουμε το επιχείρημα ότι τα σημερινά είναι άσχημα. Είναι ψυχολογικό το θέμα».

• «Η ζωή είναι τραγικό γεγονός, γιατί από τη στιγμή που αισθάνεστε τον εαυτό σας ξέρετε ότι θα πεθάνετε. Μπορεί να λέτε  “δεν φοβάμαι τον θάνατο”,  το λέω και εγώ,  αλλά η αλήθεια είναι ότι τον φοβόμαστε. Είστε γεννημένοι για να ζήσετε, αλλά είστε γεννημένοι και για να πεθάνετε. Ε, δεν μπορεί να συμφωνήσει ο άνθρωπος με αυτό. Είσαι άρρωστος, και θέλεις να γίνεις καλά για να χαρείς τον κόσμο που μπορεί να σου δίνει και λύπες ή μόνο λύπη και όχι χαρά ή τη χαρά με το σταγονόμετρο. Όλα αυτά όμως εσύ θέλεις να τα γευτείς γιατί είσαι έτσι καμωμένος... Το μυαλό και η ψυχή, αυτά που κυβερνούν τον άνθρωπο, “παθαίνουν” από τη σύλληψη αυτής της τραγικότητας,  ειδικά σήμερα που με την επικράτηση του τεχνικού πολιτισμού ξεχνιέται η ανθρωπιστική αγωγή.  Σήμερα,  μαθαίνουμε όλοι να χειριζόμαστε μηχανές και δεν μπορούμε να εξυψώσουμε την ψυχή μας. Αυτό είναι επίσης τραγικό».

• «Ο καταναλωτισμός βοηθάει μόνον εκείνον που παράγει αγαθά,  όχι τον καταναλωτή. Μας ξεγελάει όμως όλους,  υποσχόμενος ότι θα διευκολύνει περισσότερο τη ζωή μας με καινούργια και εντυπωσιακά πράγματα». 

• «Όταν μπορούμε να κατανοούμε την αρχαία γλώσσα, μαθαίνουμε πολλά με αυτήν και από αυτήν. Και μας είναι όλα χρήσιμα. Πάντως, δεν υπάρχει καμιά ανάγκη να προπαγανδίζουμε την αρχαία γλώσσα.  Και μάλιστα χωρίς να την κατέχουμε.  Η αρχαία γλώσσα υπήρξε γλώσσα των αρχαίων. Η νέα μας γλώσσα είναι κόρη της αρχαίας. Αυτός είναι ο σύνδεσμος μαζί της. Αλλά δεν είναι το ίδιο πράγμα η μάνα και η κόρη».

• «Η μακροβιότητα είναι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της εποχής μας. Καταλαβαίνετε τι σημαίνει η αύξηση των συνταξιούχων σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή;  Έχω χάσει εγκάρδιους φίλους εδώ και δεκαετίες τώρα και μου έχει κοστίσει πολύ. Ευτυχώς, όμως, είμαι σε θέση να αποκτώ και νέους φίλους τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής μου.  Αυτό με παρηγορεί.  Και επειδή έχω τη βοήθεια των μαθητών μου που κατά καιρούς εργάζονται κοντά μου, νιώθω μια ανακούφιση στα δύσκολα χρόνια της μακροβιότητας».

• «Είμαστε τραγικές μορφές. Το γεγονός ότι έχουμε συνείδηση δεν νομίζω ότι είναι στοιχείο ουσιαστικής ευτυχίας.  Ο άνθρωπος ζει πιο ευτυχισμένα όταν δεν έχει συνείδηση της τραγικότητας της ζωής του. Εγώ – δυστυχώς –  την έχω. Επιθυμία μου είναι πλέον να μην ζήσω. Είναι βάρος πια η ζωή μου.»

 • «Έρωτας είναι η επιδίωξη του ιδανικού.  Σε όλες του τις εκφάνσεις. Ξεχωρίζω δύο :  τον σαρκικό – πνευματικό έρωτα προς τον – τη σύντροφο και τον έρωτα προς την εργασία. Αυτό που λέμε φιλεργία. Ο έρωτας είναι το αντίδοτο του θανάτου. Είναι ίσως η ίδια η ζωή. Μόνο όταν είσαι ερωτευμένος ζεις. Ειδάλλως είσαι…πέτρα.  Δεν δίδει η ζωή –  χωρίς έρωτα –  ευτυχία.» 

• «Να λέτε πάντα αυτό που πιστεύετε…Και να πληροφορείτε σωστά…Μη δέχεσθε να γίνετε όργανα του οποιουδήποτε. Εξαγοράζονται πλέον εύκολα οι άνθρωποι. Πριν από λίγα χρόνια διάβαζα εμβριθώς δύο,  τρεις εφημερίδες.  Τώρα πια με κουράζει αυτή η ελαφρότητα…Το μόνο ιδανικό που απέμεινε είναι ίσως ο Έρωτας. Υπό την έννοια της αέναης επιδίωξης του ιδανικού» 

Αποσπάσματα από συνεντεύξεις που έδωσε ο Εμμανουήλ Κριαράς στα  «ΝΕΑ»,  στη Βίκυ Χαρισοπούλου και στο «ΒΗΜΑ», στην Ελένη Ξενάκη, τον Ιανουάριο του 2010.