‘’Και ποια είναι η πιο αψηλή εντολή; Ν’ αρνηθείς όλες τις παρηγοριές-θεούς, πατρίδες, ηθικές, αλήθειες - ν’ απομείνεις μόνος και ν’ αρχίσεις να πλάθεις εσύ, με μοναχά τη δύναμή σου, έναν κόσμο που να μην ντροπιάζει την καρδιά σου... Ποια ‘ναι η πιο αντρίκια χαρά; Ν’ αναλαβαίνεις την πάσα ευθύνη’
Το ταξίδι κ’ η εξοµολόγηση στάθηκαν οι δυο µεγαλύτερες χαρές της ζωής µου. Να γυρίζεις τη γης, να βλέπεις - να βλέπεις και να µη χορταίνεις - καινούρια χώµατα και θάλασσες και ανθρώπους κι ιδέες και να τα βλέπεις όλα σα για πρώτη φορά, να τα βλέπεις όλα σα για τελευταία φορά, µε µακρόσερτη µατιά, κ’ έπειτα να σφαλνάς τα βλέφαρα και να νοιώθεις τα πλούτη να κατασταλάζουν µέσα σου ήσυχα, τρικυµιστά, όπως θέλουν, ωσότου να τα περάσει από την ψιλή κρισάρα του ο καιρός, να κατασταλάξει το ξαθέρι απ’ όλες τις χαρές και τις πίκρες σου - τούτη η αλχηµεία της καρδιάς είναι, θαρρώ µια µεγάλη αντάξια του ανθρώπου ηδονή.
.....................
Το ιδανικό µου θα ήταν οχτώ µήνες ταξίδι και τέσσερις µήνες µοναξιά.
.....................
Ένα µονάχα αξίζει: το ταξίδι.
Αυτά τα λόγια του Νίκου Καζαντζάκη συνοψίζουν το πάθος του για τα ταξίδια. Από την πρώτη του νεότητα µέχρι το θάνατό του δεν έπαψε να ταξιδεύει στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στην Ασία και στην Αφρική. Ήταν ένας ακούραστος ταξιδιώτης. Για ποιούς λόγους; Τι αναζητούσε ακριβώς µέσα στις πολλαπλές του περιηγήσεις;
Ελλάδα
Όλα στην Ελλάδα, βουνά, ποταµοί, θάλασσες, πεδιάδες, «ανθρωπίζουνται» και µιλούν στον άνθρωπο µια σχεδόν ανθρώπινη γλώσσα. ∆εν τον καταπλακώνουν, δεν τον τυραννούν, γίνουνται φίλοι του και συνεργάτες. Η θολή, ακαταστάλαχτη κραυγή της Ανατολής, περνώντας από το φως της Ελλάδας, καθαρίζει, ανθρωπίζεται, γίνεται λόγος. Η Ελλάδα είναι το φίλτρο που λαγαρίζει µε αγώνα πολύ το χτήνος σε άνθρωπο, την ανατολίτικη σκλαβιά σ’ ελευτερία και τη βάρβαρη µέθη σε νηφάλιο λογισµό. Να δώσει πρόσωπο στο απρόσωπο, µέτρο στην αµετρία, ισορροπώντας τις συγκρουόµενες τυφλές δυνάµεις, τέτοια η αποστολή της πολυβασανισµένης στεριάς και θάλασσας που λέγεται Ελλάδα.
Είναι αληθινή χαρά, πλούτος µεγάλος να τριγυρνάς την Ελλάδα. Τόσο το ελληνικό χώµα είναι ποτισµένο µε δάκρυα, ιδρώτα κι αίµα, τόσο τα Ελληνικά βουνά είδαν ανθρώπινον αγώνα, που ανατριχιάζεις λογιάζοντας πως στα βουνά ετούτα και τ’ ακρογιάλια παίχτηκε η µοίρα της λευκής φυλής. Παίχτηκε η µοίρα του ανθρώπου.
Σίγουρα σ’ ένα από τ’ ακρογιάλια αυτά, τα γεµάτα χάρη και παιχνιδίσµατα, θα γίνηκε το θάµα της µετουσίωσης του ζώου σε άνθρωπο.
Γεµάτη µυστική αποστολή κι ευθύνη όχι µονάχα η γεωγραφική παρά κι η ψυχική τοποθέτηση της Ελλάδας, δύο ασίγαστα ρέµατα συγκρούονται στις στεριές της και στις θάλασσες, και να γιατί η Ελλάδα στάθηκε πάντα ένα σηµείο γεωγραφικό και ψυχικό ακατάπαυστα στροβιλισµένο. Η µοιραία αυτή τοποθέτηση επέδρασε θεµελιακά στην τύχη της Ελλάδας και του κόσµου.
Κοίταζα, οσφραινόµουν, άγγιζα της Ελλάδα, πεζοπορώντας, ολοµόναχος, µ’ ένα ραβδί από ελιά στο χέρι, µ’ ένα δισάκι στον ώµο. Κι όσο έµπαινε µέσα µου η Ελλάδα, τόσο ένοιωθα και πιο βαθιά πως η µυστική ουσία της Ελληνικής στεριάς και θάλασσας είναι µουσική. Κάθε στιγµή το Ελληνικό τοπίο, ενώ µένει το ίδιο, αλλάζει ανάλαφρα, κυµατίζει την οµορφιά του, ανανεώνεται. Έχει βαθιάν ενότητα και συνάµα ακατάπαυστα ανανεούµενη ποικιλία. Τάχα ο ίδιος ρυθµός δεν κυβερνάει και την Αρχαία τέχνη, που γεννήθηκε κοιτάζοντας, αγαπώντας, νογώντας και διατυπώνοντας τον ορατό γύρα της κόσµο; Κοιτάχτε ένα Ελληνικό έργο της µεγάλης κλασικής εποχής, δεν είναι ακίνητο, µια αδιόρατη ανατριχίλα ζωής το διαπερνάει, παίζει σαν τις φτερούγες του γερακιού όταν σταθεί στην κορυφή του αγέρα και µας φαίνεται ακίνητο. Όµοια και το αρχαίο άγαλµα ζει, κινιέται αδιόρατα, συνεχίζοντας την παράδοση, ετοιµάζοντας τη µελλούµενη πορεία της τέχνης, ισορροπεί, σε αθάνατη µια στιγµή, την τρισυπόστατη ροή του καιρού.
Όταν ένας Έλληνας ταξιδεύει στην Ελλάδα, το ταξίδι του έτσι µοιραία µετατρέπεται σ’ επίπονη αναζήτηση του χρέους. Πώς να γίνουµε κι εµείς άξιοι των προγόνων, πώς να τη συνεχίσουµε, χωρίς να τη ντροπιάσουµε, την παράδοση της ράτσας µας; Μια αυστηρή ασίγαστη ευθύνη βαραίνει τους ώµους σου, βαραίνει τους ώµους όλων των ζωντανών Ελλήνων. Ακαταµάχητη µαγική δύναµη έχει το όνοµα, όποιος γεννήθηκε στην Ελλάδα έχει το χρέος να συνεχίσει τον αιώνιο Ελληνικό θρύλο.
Ένα Ελληνικό τοπίο δε δίνει σ’ εµάς τους Έλληνες µιαν αφιλόκερδη ανατριχίλα ωραιότητας, έχει ένα όνοµα το τοπίο - το λένε Μαραθώνα, Σαλαµίνα, Ολυµπία, Θερµοπύλες, Μυστρά - συνδέεται µε µιαν ανάµνηση, εδώ ντροπιαστήκαµε, εκεί δοξαστήκαµε, και µονοµιάς το τοπίο µετουσιώνεται σε πολυδάκρυτη, πολυπλάνητη ιστορία. Κι όλη η ψυχή του Έλληνα προσκυνητή αναστατώνεται. Το κάθε Ελληνικό τοπίο είναι τόσο ποτισµένο από ευτυχίες και δυστυχίες µε παγκόσµιο αντίχτυπο, τόσο γεµάτο ανθρώπινο αγώνα, που υψώνεται σε µάθηµα αυστηρό και δε µπορείς να του ξεφύγεις, γίνεται κραυγή, και χρέος έχεις να την ακούσεις.
